Sem Jansen: een muzikale blik op transgenderschap

Sem Jansen is op muzikaal gebied van alle markten thuis; hij is in 2013 niet alleen afgestudeerd voor klassiek gitaar, maar heeft sindsdien ook een diploma om les te geven en is leadzanger van de Leif de Leeuw band. Samen met deze band heeft hij al een reeks prijzen op zijn naam staan, waaronder de “Best blues band” 2015 van de European blues awards. De band heeft inmiddels drie albums uitgebracht en gaat 22 juni de Sound Vision Studio in Arnhem in om een live-cd van hun Allman Brothers tribuut op te nemen.

Op muzikaal vlak lijkt alles voor de wind te gaan voor Sem. Hij tourt de hele wereld over, heeft zijn eigen muziekschool en is leadzanger van een goedlopende band. Een jaar geleden wist Sem nog niet of dit in de toekomst nog allemaal mogelijk was. Sem is namelijk transgender. Omdat over de invloed die testosteron heeft op volgroeide stembanden nog weinig bekend was, maakte Sem een grote stap door toch een fysieke transitie te starten. Sem is niet bang om het transgenderschap met een grappige maar soms kritische noot te bespreken en zijn verhaal met de wereld te delen.

Sem Sem Jansen

Met de Leif de Leeuw band gaat het op het moment erg goed, wat zijn je verdere aspiraties in de muziekwereld?

“Die liggen bij een combinatie van mijn solo-projecten en de Leif de Leeuw band, met de grootste focus op de band. Daarin vind ik het vooral mijn doel om steeds verder uit te breiden; steeds meer in het buitenland te gaan spelen en binnen Nederland op grotere podia te spelen. Op het moment ben ik ook bezig met een project wat ik helaas voor het publiek nog geheim moet houden. In dit project zullen beeld, geluiden, muziek en mijn persoonlijke verhaal worden samengevoegd.”

Wat was de eerste reactie van de band toen je ze vertelde dat je transgender bent?

“Eigenlijk was de eerste reactie meteen heel steunend. Op dat moment hadden we nog een aantal andere bandleden, Leif en ik zijn de enigen die nog van die formatie over zijn. Achteraf denk ik wel dat ze er even van schrokken en dat ze het in het begin nog niet helemaal begrepen. Ik denk dat dit mede kwam omdat ze toen nog niet heel erg geïnformeerd waren over wat transgender zijn inhoudt. Ze waren wel vanaf het begin heel erg steunend. De eerste reactie bij mensen is vaak: Weet je het wel zeker? of Is het niet iets anders? en bij de band heb ik dat nooit op die manier ervaren. Voor mijn gevoel stonden zij direct voor honderd procent achter mij."

Sem Sem tijdens een optreden van de Leif de Leeuw band

Zijn er voorbeelden geweest die jou hebben geholpen bij het maken van de keuze om in fysieke transitie te gaan?

“De verandering van mijn stem was wel erg moeilijk. Ik heb drie jaar fulltime op internet gezocht naar voorbeelden. De transgender-community heeft best wel veel representatie op Youtube, een groot aantal mensen vindt daar dus ook hun informatie en steun. Ik vond een aantal transmannen die ook zongen. Het lastige daarbij was dat het vaak geen professionele muzikanten waren en ze zongen voornamelijk thuis of voor een klein publiek. Uiteindelijk heb ik één iemand gevonden, de in Canada woonachtige Lucas Silveira. Hij was de eerste transman met een platencontract. Hij was wel professioneel muzikant met een aantal succesvolle projecten en hij kan nog steeds goed zingen. Ook al was hij een succesvolle zanger, hij gebruikte zijn stem op een compleet andere manier dan dat ik dat deed.”

Lucas Silveira met een cover van Take Me To Church van Hozier

Ben je ook op medisch gebied gaan verdiepen in het onderwerp?

“Ik heb alle proefschriften die over transitie en stembanden gaan gelezen en daarbij kwam het er voornamelijk op neer dat je het niet kan weten van tevoren. Ik was 25 toen ik met de testosteron begon en in principe is rond die leeftijd bij vrouwen het gehele strottenhoofd uitgegroeid. Juist het groeien van het strottenhoofd en het dikker en langer worden van je stembanden zorgt ervoor dat je stem lager wordt. De kans is dus aanwezig bij transmannen dat de stembanden wel groeien maar dat het strottenhoofd te klein blijft. Dit is te vergelijken met snaren die niet strakgespannen zijn en daardoor niet te controleren zijn."

"Eigenlijk was het dus compleet onduidelijk wat er ging gebeuren en daarom ging ik navraag doen bij zangdocenten. Met Simone Roerade ben ik mij gaan focussen op het deel van de stem dat bij mannen en vrouwen motorisch gezien hetzelfde werkt. Dat gedeelte zijn we erg gaan versterken en naar mijn mening heeft dat veel geholpen. Desondanks ben ik op momenteel nog een deel van mijn kopstem kwijt. Als ik dit deel terug kan vinden heb ik er in totaal bereik bij; mijn borststem is lager en ik heb mijn fluitregister nog steeds redelijk onder controle.”

Leif de Leeuw band bij DWDD in 2017

Op welke manieren dacht je dat je carrière nog meer had kunnen veranderen door de transitie?

“Je hoopt dat het publiek goed reageert op mijn coming out. Om het op een gegeven moment duidelijk te maken aan de buitenwereld hebben wij het op Facebook in een bericht gezet. Het zou natuurlijk kunnen dat je daar veel negatieve reacties op krijgt maar dat was uiteindelijk gelukkig niet het geval. Daarnaast is mijn vaste inkomen zang- en gitaarles geven. Ik was bang, toen ik bij mijn leerlingen ervoor uit moest komen, dat ik een deel van mijn leerlingen zou verliezen en dat ik daardoor dus geen inkomen meer had. Het was een angst die ik vooraf had, maar alle leerlingen zijn gebleven. Ik denk dat de transitie tot nu toe alleen maar positieve uitwerkingen heeft gehad. De jaren voor mijn transitie waren echt een hel omdat ik constant een onzekerheid had omdat ik niet wist wat er ging gebeuren. Wat er nu allemaal uiteindelijk is gebeurd, had niet perfecter kunnen gaan.”

Hoe ga je om met de momenten waarbij mensen niet goed geïnformeerd zijn over jouw situatie?

“Dat gebeurt wel eens. We hebben nu steeds vaker dat externe partijen iets over ons plaatsen. Zo stond er op de pagina van De Wereld Draait Door een reactie waarin stond: Leif kan beter een andere zanger zoeken in plaats van dit mislukte boyband-meisje. Dat was nog net voor mijn transitie dus dat zijn wel dingen die je raken en waar je onzeker van wordt. Je kan er ergens om lachen maar het is ergens ook echt niet leuk. Zo zijn er ook een aantal reacties geweest tijdens mijn transitie waarbij mensen zeggen dat de zang echt slecht is. Dat is iets waar je op dat moment al onzeker over bent en waarvan je zelf ook weet dat het niet op het niveau is waar het was en waar het moet zijn. Ik denk dat mensen goed moeten nadenken over de reacties die zij plaatsen op social media want de manier van formuleren heeft impact op de personen waarover het gaat.”

Op Instagram ga je vaak op een grappige manier om met gender, wat probeer je hiermee duidelijk te maken?

"Ik denk dat de wereld heel erg ingedeeld is in mannen en vrouwen en wat dat zou moeten betekenen. Dat is iets waar ik vooral in de periode vóór en tijdens mijn transitie elke dag mee geconfronteerd werd en ik wil dat wel op een grappige manier delen. De meerderheid van de mensen zijn opgegroeid in een zwart-witte denkwereld met betrekking tot gender en zijn zich daar niet altijd bewust van. Dat wil ik aankaarten.”

sem Voorbeeld van Sem zijn komische blik op gender

Zijn er momenten geweest waarbij je het transgenderschap hebt toegepast in de muziek?

“Net voordat we onze eerste EP uitbrachten ben ik uit de kast gekomen bij de band, ook al was ik toen nog Britt en had ik een vrouwenstem. De band wist toen wel dat er een transitie aan zou komen. Bij de muziek van de Leif de Leeuw band gaat veel muziek over dit onderwerp en over mijn proces. Één plaat heet zelfs Leelah, dat was de eerste studioplaat. De naam Leelah komt van Leelah Alcorn, dat was een van de vele Amerikaanse transgenders die in 2014 zelfmoord pleegden. Ook hebben we hebben één nummer op de afgelopen plaat, genaamd dysphoria, wat direct verwijst naar genderdysforie. Dat is de medische benaming voor transgender. Ik denk dat de albums heel erg meegegroeid zijn met de band, met Leif zijn gitaarspel, met de nieuwe bezetting en ook meegegroeid met mijn transgenderproces.”

Leif de Leeuw Band - Dysphoria (Live)

Als iemand dit leest die in dezelfde schoenen staat als waarin jij vier á vijf jaar geleden stond, wat zou je aan die persoon mee willen geven?

“Heel veel dingen. Ik denk sowieso dat je eigen geluk altijd voor moet gaan. Als je zelf niet gelukkig bent, kun je ook niet veel voor anderen betekenen. Je kunt uit angst voor de mensen om je heen niet kiezen voor je eigen geluk maar daar wordt uiteindelijk iedereen slechter van. Als je het heel moeilijk vindt om de keuze te maken, vraag je dan af of het je echt waard is om er alles voor op te geven. Zoek zoveel mogelijk informatie op zodat je een weloverwogen besluit kan maken en zoek ook zeker steun bij andere mensen.”

Ben je geïnteresseerd naar de voortgang van Sem zijn transitie? Dan kan je hem volgen op Instagram via semjansenmusic of op Youtube via Sem Jansen. Hij plaatst ook geregeld video’s over zijn stem en verscheidene muzikale covers.

Gerelateerde blogs van Gigstarter:

Op de hoogte blijven van Gigstarter en zijn artiesten?
Meld je aan voor de kwartaal nieuwsbrief